Paardenmest op de tuin is een lastig onderwerp. De een vindt het een geweldig product, rijk aan organisch materiaal, heerlijk voor het bodemleven. Een ander vindt het niks, want het zit vol onkruidzaden en antibiotica. Wat is wijsheid, want de meeste tuiniers kijken ook naar hun portemonnee en paardenmest is relatief goedkoop, kost soms zelfs niets dan de arbeid die je moet verrichten om het op je tuin te krijgen.
Paarden hebben een ander darmstelsel dan bijvoorbeeld koeien. Hun voeding verteert sneller maar onvollediger. Zaden van (onkruiden) worden bijna niet verteerd. Met als gevolg dat de geconsumeerde kruidenzaden in de mest belanden. Aangezien paarden vaak ook nog eens een kruidiger dieet krijgen (meer kruiden in de wei) kun je zelf wel bedenken hoeveel meer er te wieden valt.
De mogelijke aanwezigheid van antibiotica in de paardenvijg is een tweede argument tegen paardenmest. Schaars zijn de maneges waar antibiotica niet wordt ingezet. Maar het is hier de veearts die bepaalt of de inzet van antibiotica noodzakelijk is. Dat is anders in de melkveehouderij. Zeker bij boeren die maximale productie van hun koeien verlangen is het gebruikelijk om bij elk begin van (vermeende) uierontsteking (mastitis) antibiotica in de zetten. Je kunt ervan uitgaan dat paardenmest van een goed onderhouden manege over het algemeen veel minder tot geen antibiotica bevat ten opzichte van koeienmest van een niet-bioboer.
Het composteren van paardenmest is niet gemakkelijk. Het duurt minimaal een half jaar om van paardenmest compost te maken. Daarbij is het de kunst om de juiste mix te vinden van bruinafval (bladeren, snoeiafval, takjes, karton), tuin- en keukenafval (groenafval) en paardenmest. Ideaal zijn lagen van telkens tien centimeter bruin-tuin-mest. Na elke drie lagen doet 1 kg kalk het proces van omzetting versnellen. Eventuele aanwezige antibiotica vertragen het proces. Daarbij is het zaak om de hoop elke zes weken om te zetten voor een mooi resultaat.
Wat ik zelf doe, en sommige tuiniers met mij (en het bevalt prima!) is het volgende. Breng een laag paardenmest aan over je tuin. Doe dat vóór de eerste vorst, dus voor de winter echt invalt. Bevriezing doet het aanwezige vocht in de paardenvijg uitzetten waardoor deze bij dooi uit elkaar valt en met de regen zich langzaam mengt met de ondergrond.
Wat betreft het eventuele zaad in de paardenmest: als je eind februari-begin maart de nog aanwezige paardenvijgen met een hark wat losmaakt en onderwerkt, heeft het onkruid bij de eerste opwarming in maart het profijt van een zogenaamd ‘vals zaaibed’. Het onkruid kiemt, maar met een paar keer schoffelen heb je het meeste onkruid wel opgeruimd.
En dan die antibiotica? Onze bestaande antibiotica worden gemaakt uit streptomyces of streptomyceten, een bacteriegroep die in de grond zit en waarvan we duizenden soorten nog niet kennen. (Eigenlijk weten we nog niets!) We weten wel dat sommigen van die bacteriën – de goede – de slechte bacteriën opruimen in een soort van ‘chemische oorlog’ in de grond. Zij maken daartoe zelf een vorm van penicilline aan. Onze penicilline komt nu uit het laboratorium, maar oorspronkelijk uit de bodem. De antibiotica, die wij mogelijk via mest in de bodem brengen, is altijd schadelijk. Want het is gemaakt om andere bacteriën en schimmels te doden. Maar in welke mate en hoeveelheden, daar wordt wel veel over gesuggereerd maar vanuit wetenschappelijke hoek is er weinig definitiefs te melden.
Daarom: probeer altijd mest van een bioboer of biomanege te krijgen en lukt dat niet, laat je informeren over de mate waarop het gebruikt is. Neem dan een gewogen besluit.
Succes!
N.B. Je weet misschien dat de werking van onze bestaande antibiotica, in dienst van vooral de menselijke gezondheidszorg, uitgeput raakt. Er is sprake van steeds meer resistentie, bijvoorbeeld door de streptococcus aureus (MRSA). Maar er is goed nieuws Een screening van tienduizenden bodembacteriën heeft geleid tot de ontdekking van een krachtig en breed werkend nieuw antibioticum dat ook nog eens gewapend is tegen bacteriële resistentie. De stof, teixobactin genaamd, lijkt is niet schadelijk voor menselijke cellen.