Ieder jaar zijn er wel een paar nieuwe tuiniers die bij de kennismaking zeggen: ‘ik doe aan permacultuur’. Chapeau, denk ik dan, petje af. Respect! Want dat vraagt veel, niet alleen vakkennis en ervaring. De meeste zgn. permatuiniers zijn na een seizoen weer verdwenen, een stuk tuin vervuild achterlatend. Want het viel wel even tegen, dat permatuinieren. Dat doe je niet zomaar.
Ik durf de stelling aan dat je minimaal vijf jaar nodig hebt en veel vrije tijd (!) om te kunnen zeggen: “ik leef* volgens de regels van de permacultuur en heb mijn tuin redelijk** onder controle.”
*’leef’, want permacultuur is een leefstijl: vanuit de idee dat alles met alles verbonden is, samenwerkend met de natuur, trachtend zelfvoorzienend te leven en gebruikmakend van kringlopen vanuit drie ethische principes: zorg voor de natuur, zorg voor de mens, zorg voor elkaar!
** ‘redelijk’, want je bent – net als iedere tuinier – afhankelijk van de wispelturigheid van Moeder Natuur. Op Internet en in boeken wordt vaak gezegd dat permacultuur “weinig werk is” en je in je tuin ‘de natuur zijn ding moet laten doen’ maar de praktijk is anders:
- Het vraagt veel kennis van bodem, bemesting, planten(families) en combinatieteelten.
- Het is net zo veel werk als elke andere moestuin.
- De vraagt om kennis van de natuurwetten: Evenwicht, Harmonie en Interactie.
Het feit dat de permatuin vervuild achterblijft, is nog wel het beste bewijs dat er van permacultuur weinig kaas was gegeten. Want permacultuur is gebaseerd op kringlopen. Er is dus geen afval, maar afval van het een is grondstof voor het ander. Alles wordt gerecycled. Wat wèl beschouwd kan worden als afval, komt in een permatuin niet voor, zoals plastic tyraps, die gemakkelijke plantenbindertjes. Perma gebruikt tomatentouw! Een plastic emmer is zo’n beetje de bovengrens…
Een permatuin kenmerkt zich door biodiversiteit. Boompjes, struiken, meerjarige planten, bloemen, groenten, enz. Het één is gericht op het versterken van het ander, boompjes en struiken zijn windvangers voor het kwetsbare en tere, een vijvertje verandert ter plekke het microklimaat door een hogere luchtvochtigheid, wat grote (rots)stenen houden warmte vast voor warmteminnaars zoals tijm, rozemarijn, salie en oregano en het recycleproces levert dikke mulch, bescherming tegen onkruid (helaas wel meer slakken!).
Het feit dat er gedacht wordt dat een permatuin ‘weinig werk is omdat de natuur haar ding moet doen’ is een misvatting die mogelijk voortkomt uit Chinees/Japanse bron. Perma heet in Japan ‘shumei’ en wordt beschouwd als een vorm van kunst (!).
Masanobu Fukuoka (landbouwhoogleraar en auteur van One-Straw Revolutionary) is anti ‘agri-business’ maar ook tegen eeuwenoude landbouwmethodes als ploegen en spitten. Zijn ‘niet-doen’ is een andere manier van kijken naar land- en tuinbouw. Zo wil hij dat we meer kennis en begrip krijgen van de levenskrachten die in de land- en tuinbouw aan het werk zijn. Minder doen in plaats van meer slaat terug op de vele handelingen (ploegen, eggen, zaaien, wieden, bestrijden etc.) die nodig zijn om tot een product te komen en de chemicaliën die daarbij gebruikt worden. Fukuoka zegt: “doe alleen de dingen die met de richting van het leven meebewegen. Go with the flow!”
De basis hiervoor is gelegd door de Chinese wijsgeer en taoïst Lao Tse (600 voor Chr.) die in de Tao Te King het ‘Wu Wei’ beschreef, wat wordt vertaald als ‘niet-doen’. Fukuoka volgend is de boodschap: ‘respecteer de integriteit van de Natuur’, ‘bouw een sterke relatie met de bodem’ en tuinieren is niet alleen ‘iets fysieks, maar heeft ook een spiritueel element’.
Of zoals Wu Wei het zegt: ‘… in het universum moeten de moeilijke dingen gedaan worden door het gemakkelijke…’ en ‘… er kunnen geweldige dingen worden verwezenlijkt door het onwaarneembare…’
Perma vraagt om een tuinier die vanuit dit gedachtegoed leeft. Hij is fysiek een tuinier, intellectueel een filosoof en spiritueel een taoïst. Bezint eer gij begint! En, naar degene onder u die deze vorm van tuinieren als een aantal jaren bedrijven: petje af!